پازن؛فریاد بیداری برای گنج‌های خوابیده

فرزین سوادکوهی-نفت خبر:

کشف میدان گازی پازن با ۱۰ هزار میلیارد فوت‌مکعب ذخایر گاز درجا یعنی چیزی معادل یک فاز کامل پارس جنوبی و ۲۰۰ میلیون بشکه نفت خام، نه تنها ذخایر کشور را ۱ درصد افزایش داد، بلکه یادآور تلخی های ده‌ها مخزن کشف‌شده اما دست‌نخورده شد. این گنج‌های پنهان، که ۴۵ درصد ذخایر نفتی و ۷۷ درصد ذخایر گازی کشف‌شده را تشکیل می‌دهند، منتظر سرمایه‌گذاری ۲۵۰ میلیارد دلاری می‌مانند تا از خواب برخیزند و اقتصاد را دگرگون کنند.

میدان پازن، واقع در جنوب استان فارس و شمال بوشهر، پس از هشت سال توقف در فعالیت‌های اکتشافی، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای اخیر شرکت ملی نفت ایران معرفی شد. محسن پاک‌نژاد وزیر نفت ، با اعلام این کشف در گفتگویی با خبرنگاران، تأکید کرد که حجم گاز درجا ۱۰ هزار میلیارد فوت‌مکعب است و با ضریب بازیافت ۷۰ درصدی، حدود ۷ هزار میلیارد فوت‌مکعب قابل برداشت خواهد بود. این میزان، نه تنها می‌تواند ناترازی گازی کشور را جبران کند بلکه پتانسیل صادرات ۲۰ میلیارد دلاری سالانه را به ارمغان بیاورد.

لایه نفتی ۲۰۰ میلیونی هم، با تمرکز بر فناوری‌های پیشرفته بازیافت، می‌تواند روزانه ۵۰ هزار بشکه به تولید اضافه کند. اما پازن تنها نوک کوه یخ است؛ این کشف، دریچه‌ای به سوی ۳۵ تا ۴۰ مخزن نفتی و گازی دیگر باز می‌کند که سال‌ها پیش هویدا شده‌اند، اما به دلیل کمبود سرمایه و فناوری، همچنان در انتظار توسعه می‌مانند.

ایران، با ۱۴۰ میدان هیدروکربنی کشف‌شده که عمدتاً در زاگرس و خلیج فارس واقعند دومین دارنده ذخایر گاز و چهارمین دارنده نفت اثبات‌شده جهان است. ذخایر نفتی درجا بیش از ۷۱۲ میلیارد بشکه و گازی ۳۳.۴ تریلیون مترمکعب تخمین زده می‌شود، اما تنها ۵۵ درصد در نفت و ۲۳ درصد در گاز زیر توسعه رفته اند. این یعنی ۱۰۱ میلیارد بشکه نفت و بیش از ۲۵ تریلیون مترمکعب گاز، معادل ۱۵۰ سال مصرف فعلی کشور، در مخازن توسعه‌نیافته خوابیده است.

کارشناسان شرکت ملی نفت هشدار می‌دهند که بدون اقدام فوری، افت طبیعی تولید در میدان‌های قدیمی مانند اهواز و گچساران،که ۶۰ درصد تولید را تأمین می‌کنند، می‌تواند خروجی روزانه را از ۳.۲ میلیون بشکه به زیر ۲ میلیون برساند. پتانسیل این مخازن، اگر فعال شوند، تولید گاز را ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش می‌دهد و ۵۰۰ هزار شغل مستقیم ایجاد می‌کند، اما تحریم‌ها و ناترازی مالی، دیواری آهنین دور این ظرفیت ها کشیده‌اند.

علل این تأخیرها ریشه در ترکیبی از عوامل داخلی و خارجی دارد. تحریم‌های بین‌المللی، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته مانند حفاری عمیق‌فشار و تزریق گاز برای بازیافت بیشتر را مسدود کرده و واردات تجهیزات را ۷۰ درصد گران‌تر کرده است. از سوی دیگر، نیاز به ۲۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای توسعه کل صنعت ( شامل ۱۰۰ میلیارد دلار فقط برای مخازن توسعه‌نیافته ) با بودجه محدود دولت و ریسک‌های ارزی، بخش خصوصی را محتاط کرده.

در دهه گذشته، تنها ۲۰ درصد از طرح‌های توسعه به دلیل کمبود تأمین مالی به سرانجام رسیده، در حالی که نرخ بازگشت سرمایه در این پروژه‌ها می‌تواند به ۲۵ درصد برسد. مثال بارز، میدان چنگوله در ایلام است.میدانی کشف‌شده در سال ۱۳۸۹ با ۲.۷ میلیارد بشکه نفت درجا که البته تنها ۱۰ درصد توسعه یافتگی دارد و با تولید روزی ۲۰ هزار بشکه سرمی‌کند ، در حالی که پتانسیل ۱۵۰ هزار بشکه ای در خود نهفته دارد. یا جفیر در خوزستان، با ۱.۳ میلیارد بشکه، که از ۲۰۱۰ منتظر حفاری‌های تکمیلی است. میدان فرزام در بوشهر هم، با لایه‌های گازی کشف‌شده، به دلیل نبود پلتفرم‌های دریایی پیشرفته، هنوز خاموش مانده. این تأخیرها، سالانه ۵ میلیارد دلار عدم‌النفع ارزی به بار می‌آورد و وابستگی به واردات گاز را تا زمستان ۱۴۰۴ تشدید می‌کند.

اما این مخازن، پیش وبیش از یک چالش، در حقیقت فرصتی طلایی هستند. توسعه آن‌ها می‌تواند زنجیره‌ای از اثرات مثبت ایجاد کند. از تأمین خوراک پایدار برای پتروشیمی‌ها بگیر تا کاهش تورم انرژی با افزایش ۱۴۰ میلیون مترمکعب تولید روزانه.

در مناطق مرکزی مانند الوند، سیوند و دنا، که مخازن نیمه‌توسعه‌یافته دارند، سرمایه‌گذاری ۱۳.۵ میلیارد دلاری در ۲۵ بسته کاری می‌تواند خروجی را دو برابر کند. تجربیات نسبتا موفق مانند توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی با مشارکت داخلی، نشان می‌دهد که با تمرکز بر شرکت‌های ایرانی، که ۶۰ درصد نیاز فنی را تأمین می‌کنند،می‌توان ریسک‌ها را مدیریت کرد. علاوه بر این، تهاتر با شرکای منطقه‌ای مانند عراق و آذربایجان برای واردات مایعات و صادرات گاز، می‌تواند ۱۰ درصد کسری ارزی را جبران کند. کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که صندوق توسعه ملی، با تخصیص سالی۲۰ میلیارد دلار ، اولویت را به این مخازن بدهد و از رمزارزها برای دور زدن تحریم‌ها بهره ببرد.

در نهایت، کشف پازن نه تنها جشن اکتشاف است، بلکه فریاد بیداری است برای گنج‌های خوابیده. ایران با پتانسیل ۳۴۰ میلیارد بشکه معادل نفت خام از ذخایر محرز، می‌تواند لکوموتیو اقتصاد را با سرعت ۵ درصدی به پیش براند، مشروط به اینکه تحریم‌ها را به فرصت تبدیل کند. بدون توسعه این مخازن، ۱۴۰۴ سالی از فرصت‌های ازدست‌رفته خواهد بود؛ سالی که شاید رقبا، سهم ما را ببلعند.

انتهای پیام